دیسک کمر یک بیماری شایع به شمار می‌رود که بسیاری از مردم از آن رنج می‌برند. دیسک کمر شدید می‌تواند زندگی بیمار را مختل کند و باعث شود نتواند بسیاری از کارهای روزمره خود را انجام دهد. در این موارد درمان فوری دیسک کمر از جمله جراحی دیسک کمر ضروری است.

فتق دیسک کمر

دیسک های کمر صفحاتی هستند که به عنوان بالشت بین ستون مهره‌ها عمل می‌کنند و آثار ناشی از حرکت را بر ستون فقرات کاهش می‌دهند. هر دیسک به یک دونات ٰژله‌ای شباهت دارد که قسمت داخلی را بافت نرم‌تری پوشانده است.

تغییرات دیسک ناشی از بالا رفتن سن و برخی آسیب‌ها می‌تواند باعث پارگی قسمت مرکزی آن شود. پارگی و بیرون‌زدگی غیرطبیعی قسمت مرکزی دیسک، فتق دیسک نام دارد. معمولا از فتق دیسک کمر تحت عنوان لغزش دیسک یاد می‌شود. لغرش دیسک بیشتر در سطح مهره‌های ۴ و ۵ کمری رخ می‌دهد.

درمان‌های مربوط به فتق دیسک کمر بر اساس شدت علائم، شامل فیزیوتراپی، داروهای شل کننده عضله، داروهای مسکن، داروهای ضد التهاب، تزریق نقطه‌ای کورتیزون (تزریق ابی دوران) و اقدامات جراحی است.

درمان قطعی دیسک کمر به شدت و علائم آن بستگی دارد. اگر چه می‌توان با رعایت برخی اقدامات به بهبودی کامل دست یافت، در برخی موارد به علت پایدار بودن علائم انجام عمل جراحی ضرورت می‌یابد. علائم مربوط به دیسک کمر می‌تواند به سایر بیماری‌ها یا مشکلات پزشکی شباهت داشته باشد.

عوامل بوجود آمدن دیسک کمر

عوامل متعددی می‌توانند ریسک ابتلا به فتق دیسک را افزایش دهند. برخی از انتخاب‌های زندگی مانند مصرف تنباکو، ورزش نکردن به صورت منظم و ناکافی بودن مواد مغذی می‌توانند در کاهش سلامت دیسک نقش داشته باشند.

با افزایش سن، برخی از تغییرات بیوشیمیایی طبیعی منجر به خشک شدن تدریجی دیسک می‌شود که بر میزان قدرت و استقامت دیسک تاثیر می‌گذارند. به عبارت دیگر، افزایش سن می‌تواند منجر به کاهش توانایی دیسک برای دفع ضربات ناشی از حرکت شود. دفع ضربات، اصلی‌ترین وظیفه دیسک است.

نامناسب بودن وضعیت بدن (قوز کردن) و برخی از حرکات نادرست باعث اعمال فشار بر مهره‌های کمر می‌شود و بر توانایی طبیعی مهره‌ها برای تحمل وزن بدن تاثیر بگذارد.

عوامل فوق در کنار آسیب مهره، بلند کردن اجسام سنگین و مواردی از این قبیل از جمله عوامل ایجاد دیسک کمر به شمار می‌روند. به عنوان مثال برداشتن اجسام سنگین به طور نادرست می‌تواند باعث اعمال فشار بر دیسک و حرکت دیسک به سمت بالا شود.

علائم دیسک کمر

علائم دیسک کمر با توجه به محل دقیق دیسک و نوع ریشه اعصاب تحت فشار، متفاوت است. در بخش زیر شایع‌ترین علائم دیسک کمر را بیان می‌کنیم. با این حال ممکن است هر فرد علائم متفاوتی داشته باشد. این علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• درد دوره‌ای یا ثابت کمر، در هنگام راه رفتن، سرفه، عطسه، یا ایستادن به مدت طولانی بدتر می‌شود.
• اسپاسم عضلات کمر
• سیاتیک، دردی که از نزدیک کمر یا باسن شروع می‌شود و تا ساق، پنجه، یا ران امتداد می یابد.
• ضعف عضلات پا
• بیحسی پا یا ساق
• کاهش عکس العمل قوزک یا زانو
• تغییر در عملکرد مثانه یا روده

مراحل فتق دیسک

به طور کلی مراحل دیسک کمر شامل موارد زیر است:

• انحطاط
• برجستگی دیسک
• بیرون زدگی دیسک
• جدا شدن دیسک
  درمان دیسک کمر

انحطاط

با گذر زمان و بالا رفتن سن، دیسک شروع به خشک شدن می‌کند و انعطاف‌پذیری خود را از دست داده و شکننده می‌شود.

برجستگی دیسک

برخی از آسیب‌های روزانه می‌توانند با گذر زمان باعث بیرون زدگی ماده ژله‌ای و نرم بین مهره‌ها با ایجاد حباب در کنار بافت‌های رشته‌ای شوند. معمولا به این حالت، برجستگی دیسک گفته می‌شود. برجستگی دیسک به اشتباه، لغزش دیسک نامیده می‌شود.

بیرون زدگی دیسک

بیرون زدگی دیسک زمانی رخ می‌دهد که هسته مرکزی از لایه بیرونی بافت بیرون بزند اما هنوز درون دیسک قرار داشته باشد.

جدا شدن دیسک

جدا شدن دیسک زمانی رخ می‌دهد که ماده ژله‌ای دیسک به خارج از بافت نشت کند و به درون کانال نخاع آزاد شود.

راههای تشخیص دیسک کمر

برای تشخیص بیماری دیسک کمر باید پزشک علاوه بر بررسی سابقه پزشکی بیمار و معاینه فیزیکی او از روش‌های تشخیصی زیر برای بیماری دیسک کمر و علت دیسک کمر استفاده کند:

• اشعه ایکس
• ام آر آی
• میلوگرام
• سی تی اسکن
• الکترومیوگرافی (EMG)

اشعه ایکس

در این روش تشخیصی از پرتوهای نامرئی انرژی الکترومغناطیسی برای عکسبرداری از بافت‌های داخلی، استخوان‌ها و سایر اعضا استفاده می‌شود.

ام آر آی

تصویرسازی تشدید مغناطیسی ام آر آی یک روش تشخیصی است که برای عکسبرداری، از فرکانس‌های رادیویی و مغناطیسی استفاده می‌کند. در این روش، به کمک یک کامپیوتر تصاویر دقیقی از اعضا و ساختارهای درون بدن گرفته می‌شود.

میلوگرام

در این روش ماده رنگی به درون کانال نخاع تزریق می‌شود تا بتوان به کمک اشعه ایکس تصاویر دقیقی از ساختارهای بدن را به دست آورد.

سی تی اسکن

اسکن توموگرافی رایانه‌ای (سی تی اسکن)، در این روش تشخیصی به کمک اشعه ایکس و فناوری کامپیوتر، از زوایای مختلف تصاویری از استخوان، عضله، بافت چربی و سایر اعضا گرفته می‌شود. تصاویر سی تی اسکن دقیق‌تر از عکسبرداری به کمک اشعه ایکس است.

الکترومیوگرافی (EMG)

یک روش تشخیصی است که میزان عکس‌العمل یا فعالیت الکتریکی عضله را در پاسخ به تحریک عصب عضله می‌سنجد.

درمان دیسک کمر

پزشک براساس موارد زیر، روش درمان دیسک کمر مناسب را تعیین می‌کند:

• سن بیمار، سلامت کلی بیمار و تاریخچه پزشکی
• شدت بیماری
• نوع
• میزان تحمل بیمار در ارتباط با برخی داروها، روش‌ها، یا درمان‌ها
• انتظارات بیمار در روند درمان

معمولا درمان دیسک کمر محتاطانه اولین قدم برای کنترل بیماری دیسک کمر است. این اقدام شامل موارد زیر است:

• در برخی موارد، استراحت مطلق بسیار مفید است.
• آموزش به بیمار در خصوص نحوه صحیح راه رفتن می‌تواند باعث کاهش درد یا جلوگیری از آسیب دیدن دیسک شود.
• استفاده از کمپرس سرد و گرم اقدام درمانی بسیار مفیدی است.
• کنترل وزن می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.
• استفاده از محافظ مخصوص کمر می‌تواند به کاهش درد و پیشگیری از بدتر شدن علائم کمک کند.

در صورتی که موارد فوق مفید واقع نشد، می‌توان روش‌های زیر را پیشنهاد داد:

• داروها
• ورزش درمانی
• عمل جراحی

درمان دارویی دیسک کمر

پزشک برای کنترل درد یا شل شدن عضلات اقدام به تجویز داروهای زیر می‌کند:

• تزریق اپی دورال کورتیزون
• داروی کورتیزون خوراکی (مانند پردنیزون یا متیل پردنیزون)
• داروهای ضدالتهاب (داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی) مانند ایبوبروفن، و ناپروکسن
• سدیم

ورزش برای دیسک کمر

ورزش درمانی برای درمان درد دیسک کمر شامل فراصوت، برنامه‌های ورزشی، پیام درمانی و سایر گزینه‌های موجود است. ورزش برای علائم جدید فتق دیسک توصیه نمی‌شود.

از سوی دیگر، تقویت عضلات کمر و شکم در پیشگیری و درمان مشکلات شدید کمر مسئله بسیار مهمی است. ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، ورزش درمانی و یوگا برای کاهش کمردرد‌های شدید بسیار مفید هستند.

کشش ساده عضلات می‌تواند برای بهبود علائم مربوط به فتق دیسک بسیار مفید باشد. باید کشش عضلات را به آهستگی و با دقت شروع کرد. تمرینات کششی شامل خم شدن، کشش کمر به سمت عقب و سایر حرکات است.

جراحی دیسک کمر

اگر مواردی که تاکنون ذکر کرده‌ایم مفید واقع نشود، ممکن است پزشک برداشتن دیسک بیرون‌زده را پیشنهاد نماید. در حال حاضر روش‌های جراحی متعددی برای درمان فتق دیسک وجود دارد. پزشک بر اساس وضعیت بیمار و مزایای هر روش برای جراحی فتق دیسک، یک روش مناسب را انتخاب می‌کند.

جراحی دیسک شامل میکرودیسکتومی و جراحی باز است، که در روش اول پزشک از ابزارهای کوچک جراحی استفاده می‌کند. در صورتی که بیمار دچار سندروم دم اسب باشد انجام فوری عمل جراحی ضروری خواهد بود.

در عمل جراحی بیمار بیهوش می‌شود. پزشک در قسمتی که دیسک بیرون زده است برشی را روی کمر ایجاد می‌کند. ممکن است پزشک برای دستیابی به محل دیسک، تعدادی از استخوان‌های کمر را جدا کند. معمولا قسمت بیرون زده دیسک و سایر قسمت‌های شل، از محل دیسک برداشته می‌شوند.

پس از اتمام جراحی و ترخیص بیمار به منظور پیشگیری از فتق سایر دیسک‌ها محدودیت‌هایی در خصوص میزان فعالیت بیمار اعمال می‌شود و پزشک به او اجازه نمی‌دهد، تا زمانی که بهبودی حاصل می‌شود بیمار به مدت چند هفته فعالیت جسمالی داشته باشد.